Stichting Aanpak Verlegenheid Enz. (SAVE)

Home    Zelfhulp    Levensloop    Stichting    Aanpak    Verlegenheid    Huishoudelijk reglement    Literatuur    Pesten 

     Workshop reageren op kritiek en pesten   Therapieen    Recensies basiscursus VVM    Jaarverslag 2012    Bestuurlijke principes

    Links    Inbreng van lezers    Contact


Er wordt naar gestreefd deze website voortdurend actueel te maken.                                        Lettertype te groot? Ctrl. - (min), te klein? Ctrl +

Workshop reageren op kritiek en pesten

Door Dick Schoneveld en Corry de Rooy


Klik allereerst aan:  Aanpak
(punt 1) en Pesten

Samenvatting: Een juiste mentale instelling is niet niks en toch nodig om goed te kunnen omgaan met kritiek of pesten. Daartoe zijn de hieronder beschreven oefeningen, met een geleidelijke opbouw in moeilijkheidsgraad, een goed hulpmiddel.

WOORD VOORAF
:
1. Dit website-hoofdstuk is gebruiksklaar maar in opbouw. 7 oefeningen zijn reeds uitvoerbaar.
2. Het bestuur van de Vereniging van Verlegen Mensen heeft ons gevraagd of wij deze workshop volgend jaar op 24 mei tijdens het middagprogramma van de landelijke dag willen geven. Uiteraard zijn wij hiertoe bereid. Wij voelen ons vereerd.



                                                                INLEIDING

We beginnen met het tegenovergestelde van reageren op kritiek, namelijk reageren op een compliment.

Daarna gaan we in de oefeningen 1 t/m 7 slechts gedeeltelijk reageren op kritiek
.
Dan reageren we namelijk slechts op de kritiek d.m.v. parafraseren (= samenvatten tot de kern) en reflecteren (= het gevoel van de ander begrijpen en verwoorden). Op vragende toon parafraseer je en reflecteer je.  Je laat het hier bij in deze oefeningen. Je reageert dus niet inhoudelijk op de kritiek. Nu is alleen nog het doel: de kritiek goed begrijpen.

Els tot Jan: "Potverdorie, Jan, onze afspraak was dat je zou stofzuigen. Je hebt het niet gedaan. Kijk die broodkruimels in de serre."

Voorbeeld van een parafrase: Jan: "Denk jij, Els, dat ik onze afspraak niet ben nagekomen?"
Els: "Precies ja. Want we hadden toch afgesproken dat jij vandaag zou stofzuigen?"
Voorbeeld van een reflectie van gevoel:
Jan: "Dus ben je nu kwaad op me?"
Els: "Niet kwaad op jou maar op het feit dat je niet gestofzuigd hebt."
Jan: "Laten we eens kijken wat we nu precies afgesproken hadden."
Els: "Ja, O.K."

In het vet getypte wordt geparafraseerd en gereflecteerd. Bijna altijd wordt deze tweevoudige beginactie overgeslagen. Ten onrechte. Parafraseren en reflecteren heeft de volgende voordelen:

1. Je maakt de ontvangen kritiek los van jezelf. M.a.w. je ziet de kritiek niet als een aanval op jezelf. Je stuurt de kritiek terug als probleem van de gever, zodat nagegaan kan worden of de kritiek hergeformuleerd moet worden qua

- duidelijkheid (Wat wordt precies bedoeld? Heb ik de kern van de kritiek begrepen?)
- fundering (Zijn de feiten als basis van de kritiek juist en relevant?)
- beweegreden (Dient de kritiek een positief doel? Is de kritiek opbouwend bedoeld?)

De nadere informatie die hieruit naar voren komt, kan deëscalerend werken, als de kritiek min of meer vijandig is bedoeld of overkomt.

1-a. Je pareert de kritiek dus in zekere zin, door de kritiek als zodanig aan de orde te stellen. (Meta-communicatie). Dat biedt ook tijdwinst bij het vinden van een inhoudelijk antwoord. (Inhoud: Mee eens? Ga je er iets aan doen?) Dit pareren bevestigt het feit dat je niet bang bent voor de kritiek. Omdat kritiek bang kan maken, heb je de sterke neiging om er zo gauw mogelijk van af te zijn. Hieraan weerstand bieden verkleint de angst. (Exposure)

In oefening 1 t/m 7 wordt, zoals in het begin hierboven is vermeld, nog niet gereageerd op de vraag of de kritiek terecht is. Alleen het goed begrijpen wordt beoefend. Dit is o.a. om te leren een scherpe scheiding aan te brengen tussen de eigen gedachten en die van de ander. Dit is een voorwaarde om naar elkaar toe te bewegen, d.w.z. om te beoordelen waar je het mee eens bent en waar niet en wat je eraan gaat doen en wat niet.


                                                                OEFENINGEN REAGEREN OP KRITIEK


OEFENING 1 (ALLEEN PARAFRASEREN EN REFLECTEREN)

De groepsleden kennen elkaar nog niet of heel oppervlakkig. We maken een voorstelrondje in de grote kring. OF

De groepsleden kennen elkaar al redelijk goed. We gaan meteen door met het volgende.
Groepjes van twee

We doen deze oefeningen zittend.

A geeft B een compliment *. B reageert.
B geeft A een compliment *. A reageert.

A geeft B hetzelfde compliment als hierboven, maar nu in de vorm van kritiek. Dus het tegenovergestelde.
B parafraseert en reflecteert, meer niet.

B geeft A hetzelfde compliment als hierboven, maar nu in de vorm van kritiek. Dus het tegenovergestelde.
A parafraseert en reflecteert, meer niet.

We gaan verzitten en maken andere groepjes van twee.
We herhalen deze oefeningen totdat iedereen met iedereen de oefening heeft gedaan.


Grote kring

Dan doet iedereen met iedereen de boven omschreven twee oefeningen in de grote kring. Je kunt een andere kritische opmerking maken dan daarnet, of dezelfde.

We evalueren de oefeningen.


* Niet te kort, zodat er geparafraseerd kan worden. Bijvoorbeeld :

Ik vind het fijn dat je in onze cursus altijd op tijd komt, het huiswerk altijd gedaan hebt en voor iedereen een goed woord hebt. 

OF

Ik vind dat je jasje een mooie kleur heeft, je broek een mooie vouw heeft en je overhemd mooi kleurt bij je bruine gezicht

                                                                                                            +_+_+_+_+_+_+_


OEFENING 2 (PARAFRASEREN, REFLECTEREN  EN CORRIGEREN)

Inleiding

Dat kritiek krijgen vaak moeilijk te aanvaarden is, komt doordat de kritiek door de ontvanger als een aanval wordt gevoeld, als een tekortkoming, als falen, als niet deugen, als een diskwalificatie, als een terechtwijzing, als een neerbuigende vader-kind-transactie (Eric Berne), als een afwijzing. Het is de kunst kritiek te geven alsof de oorzaak van de kritiek bij jou zelf ligt. Dus in plaats van "Kan u niet wat zachter praten. We zijn hier in een bibliotheek." kun je ook met een vriendelijke gezichtsuitdrukking zeggen: "Ik ben druk bezig met de voorbereiding van een speech en ik kan me niet zo goed concentreren doordat ik last heb van uw stemvolume. Dus zou ik u willen vragen of u iets zachter wilt praten" Deze volzin suggereert zorgvuldigheid en aandacht voor degene op wie je kritiek hebt. M.a.w. kritiek kun je vaak als een bescheiden verzoek of een vraag of een suggestie formuleren. Immers niemand is volmaakt.

Als kritiek op deze sympathieke wijze wordt gegeven, is het niet moeilijk erop te reageren. Het is niet nodig te oefenen met het reageren op deze soort kritiek. Maar de werkelijkheid is vaak anders. In een cursus die ten doel heeft communicatieve vaardigheden te verbeteren, is het zaak juist op moeilijke situaties te focussen. We gaan dan ook nu oefenen met het ombuigen van botte kritiek naar sympathieke kritiek in de geest als hierboven is beschreven (situatie hard praten in de bibliotheek). We gebruiken daarvoor de fase van het parafraseren en reflecteren.


Uitvoering

Groepjes van twee

We doen deze oefeningen zittend.

A geeft kritiek op B op een vrij botte wijze. Het moet duidelijk zijn dat de kritiek wartaal is. 
Bv. B heeft een groene trui aan. A zegt: "Ik vind je rode trui op een belachelijke wijze vloeken met je broek" OF 
"Je komt weer veel te laat aankakken", terwijl je precies op tijd bent. 
(Doel: wennen aan het idee "kritiek" om kritiek te leren relativeren, zelfs als die kritiek bot is. Het wennen wordt vergemakkelijkt als de kritiek wartaal is.)

B parafraseert en reflecteert vriendelijk corrigerend, bv.: "Heb jij kritiek op mijn kleding? Vind je die zo afschuwelijk, dat je moeilijk correct kan blijven? Na een reactie van A: Bedoel je misschien dat je .....(bv. ..... last hebt van mijn kleding)?"  
OF 
bv. "Klopt het dat je je eigen gevoelens belangrijker vindt dan die van mij? Ik vind je kritiek niet op correcte manier gegeven. Zou je misschien willen zeggen wat je nu eigenlijk bedoelt?"

A gaat hier op in en herformuleert zijn kritiek.


We doen deze oefening nogmaals, maar we wisselen nu van rol.

We gaan verzitten en herhalen deze oefening totat iedereen met iedereen deze oefening heeft gedaan.

Grote kring

We doen deze oefening in de grote kring.    

We evalueren de oefeningen.

                                                                                            +_+_+_+_+_+_+_+_+_+_+_

OEFENING 3 + 4 (TROTS, RELATIVERING VAN KRITIEK)


Groepjes van twee

Oef. 3: B (ontvanger van kritiek) noemt na een inleiding een verzonnen prestatie van zichzelf in het nabije of verre verleden waar hij zg. trots op is. *1

Oef. 4: B (ontvanger van kritiek) noemt na een inleiding een echt geleverde prestatie van zichzelf in het nabije of verre verleden waar hij echt trots op is. *1

A vraagt om aanvullende informatie. *2

B geeft de aanvullende informatie totdat A tevreden is. *3

A geeft in eigen woorden een compliment aan B betreffende zo mogelijk alleen die aanvullende informatie (of anders het belangrijkste punt van al het vertelde). *4

B reageert. *5

A geeft nu aan B op hetzelfde punt kritiek, d.w.z. keert nu zijn eigen compliment 180 graden om naar kritiek. *6

B heeft naar de kritiek van A geluisterd. B parafraseert en reflecteert. B gaat nog niet inhoudelijk in op de kritiek *7

A beoordeelt of B hem goed heeft begrepen. A geeft hierover duidelijkheid. *8


We doen deze oefening nogmaals, maar we wisselen nu van rol.

We gaan verzitten en herhalen deze oefening totat iedereen met iedereen deze oefening heeft gedaan.

Grote kring

We doen deze oefening in de grote kring.

We evalueren de oefeningen..

                                                                                                             +_+_+_+_+_+_+_+_+_+_


NOTEN
*1 Dient om het zelfbewustzijn en het zelfvertrouwen te stimuleren als basis voor weerbaarheid. B beloont zichzelf dus eigenlijk.
*2 Dient ervoor om te wennen aan het vragen om extra informatie 
*3 Is een versterking van noot 1.
*4 A kan, nu hij meer weet, een beter compliment geven. B wordt nu extra beloond voor de extra informatie.

*5 Dit reageren kan bv. met een bedankje en/of met "leuk om te horen".

*6 Dat nu de beoordeling tegenovergesteld is, is een illustratie van het feit dat kritiek gerelativeerd kan worden, alsof de twee beoordelingen van verschillende personen afkomstig zijn of in een verschillende stemming zijn gegeven, waarbij jaloezie ook een rol kan spelen.
*7 Dit is om ervoor te zorgen dat parafraseren en reflecteren (eerste fase) niet meer overgeslagen worden. Het overslaan gebeurt vanuit onzekerheid, haast om zichzelf te verdedigen en uit angst voor meer kritiek.
.*8 Afsluiting eerste fase. In een volgende oefening gaan we over naar fase 2 (waar ben ik het mee eens en waar niet + wat doe ik eraan en wat niet)


Inleiding voor oefening 5 en 6

Als een welkome afwisseling gaan we nu even geen kritiek geven, maar gaan we ons bezig houden met waardering (en relativering van waardering).
Om zelfvertrouwen te hebben hoef je niet alles goed te kunnen; als je bescheiden bent, gaat de ander al gauw denken: "Hij wil alleen maar bescheiden zijn, maar intussen". Maar het kan wel degelijk een uiting van realiteitszin zijn, om toe te geven dat je ergens niet goed in bent en dat is een goede eigenschap, zeker als basis voor een prettige samenwerking, waarin je anderen erkent.

OEFENING 5
A kritiseert zichzelf en noemt een gewoonte of eigenschap van zichzelf die hij als een zwakheid beschouwt. B toont juist aan dat het een kracht is. (Positief etiketteren, K. van der Velden)

We doen deze oefening nogmaals, maar we wisselen nu van rol.

We gaan verzitten en herhalen deze oefening totat iedereen met iedereen deze oefening heeft gedaan.

We evalueren deze oefening in de grote kring.

OEFENING 6
A waardeert B en noemt een positief punt, een sterke kant van B, die probeert dit sterke punt te relativeren, dit zonder zelfbeklag en met zelfrespect.

We doen deze oefening nogmaals, maar we wisselen nu van rol.

We gaan verzitten en herhalen deze oefening totat iedereen met iedereen deze oefening heeft gedaan.

We evalueren deze oefening in de grote kring.



OEFENING 7

Deze oefening is bedoeld om te ervaren dat kritiek een gewaardeerde, prettige bron kan hebben.

- A bedenkt wat hij ziet als een positief punt van B, waarover iedereen die B kent, het waarschijnlijk eens is. Het kan gaan om een eigenschap of een prestatie. (Hierover vindt geen overleg plaats.)
- A uit zonder inleiding in de richting van B juist kritiek op dat punt (hij beweert keihard maar vriendelijk het tegenovergestelde).
- B parafraseert en reflecteert nuchter. Dit kan lastig zijn vanwege de hoge graad van miskenning.
- A corrigeert zichzelf.

We doen deze oefening nogmaals, maar we wisselen nu van rol.

We gaan verzitten en herhalen deze oefening totat iedereen met iedereen deze oefening heeft gedaan.

We evalueren deze oefening in de grote kring.